De jonge maker Ilmer Rozendaal was eerder te gast op Karavaan en komt nu samen met schrijfster Eva Jansen Manenschijn haar nieuwe work-in-progress Eindtij, over de oude mens, aan ons presenteren in Alkmaar. Ilmer en Eva onderzoeken de grenzen van de stilte. Wanneer spreek je? Hoe zwaar of licht is de stilte? Zij nodigen het publiek uit om een reactie te geven en het thema van de ouder wordende mens te bespreken
Hoe en waarom hebben jullie gekozen om met elkaar samen te werken?
Ilmer: “Ik heb Eva aangesproken op de avond dat ze de IT’s Ro Theater Playwriting Award won. Het gesprek dat we toen hadden, was meteen heel bijzonder. Eva noemde dat gesprek
later ‘een rustpunt in de hectische avond’. Dat geeft meteen aan wat we in elkaar herkennen; een verlangen naar stilte, rust, troost.. De gesprekken hebben zich voortgezet en verdiept, we hebben elkaars werk leren kennen en de klik bleef. Als je allebei op een overeenkomstige manier naar de wereld en naar de mens kijkt, dan past je werk ook bij elkaar. We zijn allebei op zoek naar stilte, naar hoe je kunt zijn in het hier en nu en hoe je het publiek daartoe kunt verleiden. “
Eva : “Ja, wij vinden elkaar in onze zoektocht naar stilte en reductie. Ze begrijpt mijn sobere, uitgebeende stijl van schrijven. We zijn paradoxaal genoeg op zoek naar de stilte in de taal. Wanneer begint een mens te praten? Wie is iemand als hij niet spreekt en wat blijft er dan over van zijn identiteit? We kunnen elkaar motiveren op onderzoek uit te gaan en compromisloze keuzes te maken. Ilmer zei in een van onze eerste gesprekken zo mooi: ‘Iedereen mag roepen dat ik met mijn handen in de modder graaf, maar ik zoek naar goud.’”
Wat onderzoek je met deze voorstelling?
Ilmer: “Met deze voorstelling wil ik onderzoeken wat de waarde van verval is. Als je oud wordt, houden steeds meer dingen in je leven op. Mensen zien dat voornamelijk als iets voornamelijk negatiefs. Maar het leven is een cyclus en die bestaat niet zonder verval, niet zonder de neerwaartse of inwaartse beweging. Het doen maakt hierbij maakt steeds meer plaats voor het zijn. Is het mogelijk om door ouderdom juist dichter bij het zijn in het hier en nu te komen? Bij het ouder worden wordt men geconfronteerd met een verlies van identiteit; de identiteit van het beroep, van passies, relaties, een verlies van de plaats in de wereld. Wat overblijft, is een kernidentiteit die bestaat uit iets levends, dat is. Ik hoop dat die kern zichtbaar en voelbaar gemaakt kan worden. “
Wat vertel je met de tekst?
Eva: “Wij mensen vragen ons af waarom we hier zijn, we klampen ons vast aan onze naam, ons beroep, onze familiegeschiedenis. We vertellen onszelf waarom we er toe doen, waarom we moeten bestaan. Ik geloof dat al deze verhalen illusies zijn.
Als je ouder wordt lijken deze verhalen te verwateren. Je familie waaiert uit, je hoeft niet meer te werken, maar het verlangen naar bestaansrecht blijft.
Ik wilde graag het beeld laten zien van een oude vrouw die zichzelf ontdoet van al haar context, die alleen nog maar in de stilte van het moment wil bestaan, om zo met het pure leven ook de dood te kunnen accepteren. Maar wat ze ook probeert, het verleden, haar oude liefdes, haar dochter, haar spullen vinden allen een manier om bij haar terug te komen. Het gevecht met de context, dat is waar ik geïnteresseerd in ben.”
Vertel eens iets meer over de actrices waarmee je werkt?
Ilmer: “Marlies is een hele mooie, oudere actrice met wie het me heel prettig is om te werken. Sommige acteurs die al lang in het vak zitten, verharden enigszins in hun visie op het theater. Bij Marlies voel ik een grote openheid naar ons jonge mensen toe; zij is overal voor in. Voor mij en Eva is dat belangrijk omdat we willen experimenteren met de vorm. Astrid is iemand met wie zowel ik als Eva al eens eerder samen gewerkt hebben, ook zij staat open voor ons onderzoek. Zij is een erg goede tekstactrice met een eigenzinnige uitstraling. Ook heb ik ervoor gekozen om zanger en muzikant Joram Tornij erbij te vragen. Dit omdat we willen werken met stiltes, waarin de actrices alleen maar aanwezig zijn. Ik hoop dat het publiek zich aan die ‘stiltes’ kan overgeven als er muziek klinkt. Joram is net als wij bezig met minimalisme, hij werkt veel met repetitieve muziek en zijn sobere, eenzame stemgeluid past daar ook goed bij.”
Wat is oud precies, wanneer ben je oud?
Eva: “Ik vind het belangrijk dat ik iemand op zijn karakter kan beoordelen, niet op leeftijd. Het is kwalijk dat een maatschappij enkel een jeugdige, onsterfelijke uitstraling wil hebben. Op televisie, in banen en zelfs in de theaterwereld zien we dit veel terug. Dat terwijl de complexiteit van ouderdom zo mooi kan zijn. Je hebt al die ervaring, kennis en schoonheid opgedaan en dan breekt het langzaam weer af. Je vergeet dingen, zintuigen worden minder. Die dubbelheid is voor mij de essentie van leven. Het geeft aan dat het leven kwetsbaar is en dus de moeite waard om aandacht voor op te brengen.”
Ilmer: “Mijn grootouders zijn gestorven en ik kom niet veel in contact met oudere mensen. Maar ik vind het eigenlijk gek dat de oudere generatie weinig zichtbaar is in de maatschappij, want volgens mij schuilt er een wijsheid in het meemaken van wat het einde van het leven is. Ouderdom hoort bij mens-zijn. Het is iets wat ons allemaal – hopelijk – gaat overkomen, maar waar we het liefst onze ogen zo lang mogelijk voor sluiten. Ik vind het vreemd dat zoiets natuurlijks als ouderdom juist iets is waar we niet graag naar kijken.”
Eindtij bijwonen
Tijdens Karavaan 2015 in Alkmaar kun je bij de presentatie van Eindtij zijn op zaterdag 23 en zondag 24 mei. Fijn als je je aanmeld. Stuur een mail naar: kassa@karavaan.nl met daarin je naam, de datum en als onderwerp Reservering Eindtij.
https://www.karavaan.nl/programma/alkmaar/eindtij/
