Nrc 29-05-22, Theater Festival Karavaan Het Noord-Hollandse platteland vormt het decor voor locatietheater over de mens en zijn eindigheid. Blauwdruk brengt een kolderieke Molière-hertaling en Zephyr Brüggen maakt indruk met haar intelligente Faust-vertelling.
Het Noord-Hollandse platteland vormt deze dagen het decor van theater waarin de ondergang van de mens centraal staat. Wellicht aangestoken door pandemie of klimaatcrisis, onderzoeken jonge theatermakers op festival Karavaan hoe de mens reageert op de confrontatie met zijn eigen eindigheid. Met klassiek repertoire van Molière en Goethe als vertrekpunt gaan ze de apocalyps te lijf.
Op een veldje naast een waterzuiveringsinstallatie aan de rand van Alkmaar, wordt het gras alsmaar verder verdrukt door rondwaaiend plastic. Dat is wat er gebeurt als de mens de dood heeft verbannen, zoals in Een ingebeelde ziekte. Collectief Blauwdruk katapulteert Molières zeventiende-eeuwse komedie naar het jaar 2371, waarin het eeuwige leven met een simpele chip in je bovenarm kan worden gegarandeerd, en sterfelijkheid dus een keuze is. En je zal wel gek zijn (een wappie) als je dan nog voor de dood kiest.
Of is die eeuwigheid in de praktijk toch niet zo aanlokkelijk, en slaat de wetenschap als we niet uitkijken door in de pogingen het leven te rekken? Boeiende vragen, die door Collectief Blauwdruk met veel vrolijke omhaal en smeuïg spelplezier worden onderzocht. Het collectief van Romijn Scholten, Tijn Panis en Bram Walter is voor de gelegenheid aangevuld met actrice Maureen Teeuwen, die als standvastige arts én vorst het eeuwig leven propagandeert, maar bevangen raakt van haar eigen, ijdele gelijk.
De toon van dit barokke kostuum- en pruikendrama, dat volgepropt zit met goed gevonden Frans-Nederlandse woordverwarring, is consequent licht en karikaturaal. Dat is feestelijk, maar ook veel van hetzelfde, temeer omdat er makkelijk een kwartier uit de voorstelling had kunnen worden geknipt. Ook de vervreemdende bewegingssequenties op de achtergrond komen nog niet goed uit de verf. Maar net als in hun eerdere werk weet Blauwdruk het publiek met gul en schaamteloos spel in te pakken, waardoor de bezwaren meteen weer verdampen.
Kilometers verderop houdt een gekwelde Johanna Faust (Dinda Provily) zich ondertussen op een uitgestrekte akker moeizaam staande in een glazen kooi. Ze sluit een pact met de duivel: ze verkoopt hem haar ziel, in ruil voor onbeperkte kennis en macht. Bevangen door hoogmoed, machtswellust en sluimerende doodsangst probeert ze mens en natuur te bedwingen, en roept daarmee onherroepelijk haar einde over zich af.
In Antifaust weet de jonge regisseur Zephyr Brüggen andermaal klassiek repertoire op uitgesproken wijze naar haar hand te zetten. Eerder deed ze dat bijvoorbeeld al in haar (online-)bewerking van Büchners Woyzeck, dat ze in 2020 bewerkte tot een hallucinante en verwarrende virtuele theatertrip. Nu toont ze zich met deze ingedikte bewerking van Goethes Faust opnieuw een trefzeker en zeer stijlvaste theatermaker, die haar personages alle spelonken van hun illustere en discutabele innerlijk laat onderzoeken.
Martijn Nieuwerf is een droogkomische noot als verveelde maar vileine duivel, een landloper die de eeuwigheid nukkig het hoofd biedt. Provily maakt ondertussen in haar glazen gevangenis alle stadia tussen hoogmoed en doodsangst met ingeleefd spel voelbaar.
Brüggen verknoopt haar uitgesproken theatertaal aan een intelligent en meerduidig mensbeeld. Onze hang naar kennis, macht en maakbaarheid resulteert hooguit in een vroegtijdig einde. Uiteindelijk wordt Faust niet meegenomen naar de hel: daar was ze al die tijd al. Langzaam stroomt haar glazen kooi vol met water: dat is wat ons allemaal te wachten staat.
Zo stuurt Brüggen haar publiek met een niet mis te verstane boodschap terug de polder in: de natuur zal de laatste slag onmiskenbaar winnen van de mens. We kunnen ons wentelen in ijdel verzet, maar het water hou je niet tegen. Dus beter zetten we alvast onze duikbrillen op en houden we ons, als de uit het paradijs verstoten engelen die we in zekere zin zijn, vanaf nu een beetje gedeisd.
