Theaterkrant 3-06-22, Een Jinek-achtige tune. Een exorbitante Duitse presentator heet het publiek welkom bij zijn talkshow, in 2049. Enthousiast kondigt hij zijn langverwachte gast aan: documentairemaker Karsten Schillinger. De twee zullen het gaan hebben over de film Der Letzte Holländer, een documentaire over hoe Nederland onder water kwam te staan en over de Nederlandse Brenda die als laatste nog vastzit op de Rotterdamse Euromast. Na het uitkomen is maar één hashtag trending op sociale media: #waarisbrenda.
DE OMSTANDERS is een jong muziektheatercollectief bestaande uit regisseur Sanne Smits en acteurs Jelle Hoekstra en Annelotte van Aarst. In hun voorstellingen richten ze zich naar eigen zeggen op grote maatschappelijke thema’s en spelen ze met de groeiende sensatiezucht van mens en media. Het trio won in 2020 de Werkplaats Walhalla Pitch met hun concept voor deze voorstelling.
Met de mockumentary-stijl heeft het collectief een bijna Brechtiaanse invalshoek gevangen. De overdreven speelstijl zorgt ervoor dat alle emoties karikaturaal worden vergroot, waardoor er een soort afstand wordt gecreëerd tussen speler en dat wat het speelt. Eerst moet je daar als toeschouwer nogal aan wennen, maar al gauw bekruipt het gevoel dat dit een slimme dramaturgische zet is van regisseur Smits om de boodschap van de voorstelling eigenlijk drie keer zo hard binnen te laten komen.
De scènes met de Duitse talkshow-presentator (Scott Beekhuizen) en documentaire-maker Karsten Schillinger (Jelle Hoekstra) laten precies zien hoe leeg en nep een Op1-achtige conversatie eigenlijk is. De talkshow is schijnbaar meer opzoek naar opschudding en consternatie, dan dat het interesse heeft voor het hartverscheurende verhaal van de Nederlandse Brenda. Wie is er trouwens eigenlijk verantwoordelijk voor het lot van de vastzittende Brenda? De documentairemaker of de kijker die zo met haar meeleeft, maar tegelijkertijd ook niets doet om haar te helpen?
Ondertussen begeleidt en ondersteunt de muziek in de voorstelling de gesproken teksten, waardoor deze een muzikale kwaliteit krijgen en bijna boven het concrete verheven worden. Met verve dreunt een op een sms-wissende premier lijkende man (Sweder de Sitter) in een lied op dat we ons niet zo’n zorgen moeten maken over ons supergave land. Men ziet het water al komen, maar de man blijft zingen: we blijven droog. De doomsday-musical is geboren.
De muziek in de voorstelling lijkt een kruising tussen de Nederdiscopop van Prins S en de Geit (niet toevallig met Scott Beekhuizen als frontman) en de kleinkunst-indie van de Haarlemse band Pastinaak en de Vergeten Groente (niet toevallig met daarin Sanne Smits en Jelle Hoekstra). Ze vullen elkaar vlekkeloos en virtuoos aan in Der Letzte Holländer. De muzikaliteit van de spelers is sowieso een genot om over je heen te laten komen.
De scènes die het meest aangrijpen zijn die met Brenda (Annelotte van Aarst). Je zou kunnen zeggen dat Brenda het enige echt gelaagde personage in de voorstelling is, maar dat is verder overigens geen minpunt. Van Aarst is de revelatie van de voorstelling. Daar waar de mannen zorgen voor de schetsen, de komische en vernuftige kaders, vult Van Aarst deze in met een knap gespeelde kwetsbaarheid, schrijnende paniek en op het eind pijnlijke berusting, over dat we eigenlijk al te laat zijn met het tegengaan van klimaatverandering.
We hadden massaal in opstand moeten komen. Maar dat deden we niet.
Tot slot mijn bewondering voor het kostuumontwerp van Hanne Pierrot. Hier en daar oogt de aankleding van de personages wat Monty Pythons, maar juist deze extravagante en theatrale kledij zorgt voor een uitgesproken, kleurrijk cachet die de voorstelling past als een jas. Met name de blauwe regenjurk van personage Brenda zou zo een outfit kunnen zijn waarmee Wende Snijders hoge ogen gooit op het Songfestival.
Al met al hebben DE OMSTANDERS een geslaagde en gelaagde voorstelling gemaakt, waarin ze geheel in eigen stijl commentaar geven op de status quo. Het maakt hen gelijk een van de markantste en boeiendste theatergroepen van dit moment. Het is te hopen dat ze in de toekomst meer stukken mogen gaan maken over dit supergave land.
Lees hier het artikel: https://www.theaterkrant.nl/recensie/der-letzte-hollander/de-omstanders/
